บริหารการศึกษา รามคำแหง ศรีสะเกษ รุ่นที่ 14

Dowsload Now!!!

แนวคิดและความเข้าใจเกี่ยวกับการพัฒนาสังคมไทย

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการพัฒนาสังคมไทย

1. การพัฒนา/การเปลี่ยนแปลง

           พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน  พ.ศ.2525 ได้ให้ความหมายของ “พัฒนา” ว่าคือ “ทำให้เจริญ” ดังนั้น

การพัฒนาจึงหมายถึง  การทำให้เจริญ

           “การพัฒนา” หมายถึง ความเจริญก้าวหน้าโดยทั่ว ๆ ไป เช่น การพัฒนาชุมชน พัฒนาประเทศ คือการทำ

สิ่งเหล่านั้นให้ดีขึ้น เจริญขึ้น  สนองความต้องการของประชาชนส่วนใหญ่ให้ได้ดียิ่งขึ้น  หรืออาจกล่าวได้ว่า “การพัฒนา”

เป็นกระบวนการของการเคลื่อนไหวจากสภาพที่ไม่น่าพอใจไปสู่สภาพที่น่าพอใจ การพัฒนาเป็นกระบวนการที่เปลี่ยน

แปลงอยู่เสมอ ไม่หยุดนิ่ง

           การพัฒนามีความสัมพันธ์โดยตรงกับความเปลี่ยนแปลง  กล่าวคือ

          การพัฒนา หมายถึง  กระบวนการของการเปลี่ยนแปลงที่มีการวางแผนไว้แล้ว คือการทำให้ลักษณะเดิมเปลี่ยน

ไปโดยมุ่งหมายว่า ลักษณะใหม่ที่เข้ามาแทนที่นั้นจะดีกว่าลักษณะเก่า สภาพเก่า แต่โดยธรรมชาติแล้วการเปลี่ยนแปลง

ย่อมเกิดปัญหาในตัวมันเอง  เพียงแต่ว่าจะมีปัญหามาก หรือปัญหาน้อย

          ถ้าหากตีความหมายการพัฒนา      จะสามารถตีความหมายได้ 2 นัย คือ

          1.  “การพัฒนา” ในความเข้าใจแบบสมัยใหม่ หมายถึงการทำให้เจริญในด้านวัตถุ รูปแบบ และในเชิงปริมาณ

เช่น ถนนหนทาง ตึกรามบ้านช่อง ดัชนีชี้วัดทางเศรษฐกิจ เป็นต้น

          2.  “การพัฒนา”   ในแง่ของพุทธศาสนา หมายถึง การพัฒนาคนทั้งในด้านร่างกายและจิตใจ โดยเน้นในด้าน

คุณภาพชีวิตและหลักของความถูกต้องพอดี  ซึ่งให้ผลประโยชน์สูงสุด ความกลมกลืน และความเกื้อกูลแก่สรรพชีวิต

โดยไม่เบียดเบียน  ทำลายธรรมชาติและสภาพแวดล้อม

 2.   สังคม/สังคมไทย

        นักสังคมวิทยาหลายท่าน      ได้ให้ความหมายของสังคมว่า หมายถึง      

         1. กลุ่มคนจำนวนมากที่แยกจากกลุ่มอื่นโดยต่างมีความสนใจร่วมกัน มีความสัมพันธ์กัน ใช้สถาบันต่าง ๆ

          และวัฒนธรรมพื้นฐานร่วมกัน

      2. อาณาเขต ที่ประกอบด้วยประชากรต่าง ๆ ซึ่งมีความสัมพันธ์และพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ตลอดถึงอิสรภาพ

         ในการปกครองตนเอง

      3. กลุ่มคนหรือผู้คนที่อาศัยอยู่ร่วมกัน ณ บริเวณพื้นที่เดียวกันอย่างเป็นระเบียบ      มีความสัมพันธ์ที่เกี่ยวข้องกัน

          ภายในกลุ่ม     

           จากความหมายดังกล่าว  ทำให้เห็นว่าสังคมประกอบด้วยโครงสร้างที่สำคัญ คือ คน กลุ่มคน  สถาบันสังคม

 สถานภาพและบทบาท แต่สังคมมิได้มีเฉพาะมนุษย์เท่านั้นที่อาศัยอยู่ในสังคม ยังมีสัตว์อยู่ มีสิ่งที่ไม่มีชีวิตทรัพยากร

ธรรมชาติและสิ่งประดิษฐ์ต่าง ๆ รวมอยู่ด้วย ดังนั้นในสังคมหนึ่ง ๆ จะมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกันไปหมดทุกส่วน 

ถ้าหากส่วนใดส่วนหนึ่งของสังคมเกิดชำรุดเสียหายก็จะส่งผลกระทบถึงส่วนอื่น ๆ ในสังคมได้

          ดังนั้น สังคมไทยจึงหมายถึงสังคมของชุมชนชาวไทย  หรือที่เรียกกันว่า ประเทศไทย ซึ่งสมาชิกส่วนใหญ่ใน

สังคมเป็นคนไทย มีเชื้อสายและสัญชาติไทย  มีลักษณะเด่นหลายอย่างที่เป็นลักษณะเฉพาะของตนเอง

3. การพัฒนาสังคม/การพัฒนาสังคมไทย

           ดังที่กล่าวแล้วว่า การพัฒนาเป็นกระบวนการของการเคลื่อนไหวจากสภาพที่ไม่น่าพอใจไปสู่สภาพที่น่าพอใจ

เมื่อนำไปใช้กับคำว่า สังคม ก็จะหมายถึงการทำให้สังคมหนึ่ง ๆ เกิดกระบวนการเคลื่อนไหวจากสภาพที่ไม่น่าพอใจ

ไปสู่สภาพที่น่าพอใจ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่าสังคมไทยประสบกับปัญหา หรือสภาพที่ไม่น่าพอใจ จนต้องมีการวาง

แผนเพื่อให้เกิดกระบวนการของการเปลี่ยนแปลง เพื่อที่จะนำไปสู่สภาพใหม่ที่ดีขึ้นหรือน่าพอใจกว่าสภาพที่มีอยู่เดิม

นั่นเอง

เป้าหมายการพัฒนา

           เพื่อให้การพัฒนาสังคมมีการพัฒนาอย่างสมดุล    จึงควรมีการพัฒนาทั้ง 2 ระดับ คือ

         1.  ระดับบุคคล :

          การพัฒนาสังคมควรมีเป้าหมายที่สำคัญในการพัฒนาคนหรือทรัพยากรมนุษย์ให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีให้คนใน

สังคมมีความรู้ความสามารถ  มีทักษะในการแก้ปัญหา ปรับปรุง สร้างสรรค์ความเจริญ อันจะนำไปสู่ความสามารถ

ที่เป็นที่พึ่งแก่ตนเอง ครอบครัว และทำตนให้เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น สังคม และประเทศชาติ กล่าวคือ ให้ประชาชน

ในชาติมีการดำรงชีวิตในระดับที่เหมาะสม ตามความจำเป็นพื้นฐาน มีรายได้ตามสมควรแก่อัตภาพ มีปัจจัยสี่ใน

การครองชีพ มีการศึกษาตามสมควร มีสุขภาพอนามัยดี มีครอบครัวดีเป็นผู้มีคุณธรรม สามารถพึ่งตนเองได้ ทำตน

ให้เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น  สังคม และประเทศชาติ

         2. ระดับประเทศ :

         เป้าหมายการพัฒนาไม่ควรมุ่งพัฒนาด้านเศรษฐกิจแต่เพียงด้านเดียว  แต่ควรมีเป้าหมายที่จะให้เกิดการ

เปลี่ยนแปลงทางสิ่งแวดล้อมทุก ๆ ด้านควบคู่กันไป  คือ เศรษฐกิจ การเมือง การศึกษา สังคม วัฒนธรรม ครอบครัว

ประชากร  สาธารณสุข เป็นต้น  หรือกล่าวได้ว่าพัฒนาโครงสร้างของสังคมให้มีการพัฒนาไปพร้อม ๆ กันทุกด้านนั่นเอง

กระบวนการพัฒนาสังคมไทย

           การพัฒนาสังคม มีความสำคัญและจำเป็นสำหรับการอยู่ร่วมกัน ดังนั้นกระบวนการ  ในการพัฒนาสังคมจะต้อง

มีการเตรียมการอย่างดี  การพัฒนาสังคมจะต้องระมัดระวังไม่ให้เกิดผลเสียต่อสภาพข้างเคียง หรือระวังมิให้เกิดปัญหา

สังคมตามมา    ดังนั้นกระบวนการพัฒนาสังคมจะต้องคำนึงถึง 2 ประการ คือ

ก. การมีแผนงานที่ดี      หมายถึง การมีการเตรียมการอย่างรัดกุม เป็นขั้นตอน แผนงานแต่ละขั้นตอนสามารถ

     ตรวจสอบ   ประเมินได้  มีจุดมุ่งหมายวิธีการดำเนินงานชัดเจน   และสามารถที่จะรู้ถึงผลลัพธ์ที่วางแผนสำหรับ

     การพัฒนาให้ รัดกุม ครอบคลุม เพื่อให้สามารถแก้ปัญหาเฉพาะหน้า และปัญหาระยะยาวของสังคมได้ใน

     ขณะเกิดขึ้นจากการดำเนินการ ตามแผนงานได้อย่างค่อนข้างแน่นอน เช่น แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

 ข. ีวิธีการดำเนินงานที่ดี หมายถึง  การกำหนดขั้นตอนในการลงมือปฏิบัติและวิธีการปฏิบัติงานไว้อย่างชัดเจน     

      โดยเฉพาะจะต้องกำหนดให้ประชาชนในสังคมนั้น ๆ ได้เข้ามามีบทบาทร่วมในการพัฒนาสังคมให้มากที่สุด            

  

                การพัฒนาเป็นกระบวนการที่มุ่งให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโดยมีการวางแผน    และมีวิธีการที่ดี ซึ่งการพัฒนา

หรือ  แก้ปัญหานั้นจะเริ่มจากการรับรู้ว่ามีปัญหาอะไร หาทางเลือกในการแก้ปัญหาโดยใช้วิธีการ     “คิดเป็น”

แล้วตัดสินใจ เลือกทางเลือกที่เหมาะสมในการแก้ปัญหา เมื่อตัดสินใจได้ลงมือปฏิบัติกิจกรรม  มีการปรับปรุง

การดำเนินงานเป็นระยะ ๆ และเมื่อปฏิบัติตามขั้นตอนที่วางไว้ มีการประเมินผลว่า    สิ่งที่ได้กระทำลงไปนั้น  เป็นที่

น่าพอใจหรือไม่ ถ้าพอใจ ก็จะเข้าสู่สภาพที่น่าพอใจหรือไม่ ถ้าพอใจก็จะเข้าสู่สภาพที่น่าพอใจ  หรือ เกิดการพัฒนา

แต่ถ้าไม่พอใจ ก็จะต้องเริ่ม ขั้นตอนที่ 1 ใหม่โดยที่ประชาชนควรจะมีส่วนร่วมในกิจกรรม  ทุกขั้นตอน

           ในอดีตที่ผ่านมา  การพัฒนาเป็นเรื่องของหน่วยงานราชการ เป็นเรื่องของรัฐ จะเป็นผู้ดำเนินการ แต่ปัจจุบัน

แนวคิดนี้ได้เปลี่ยนไป และได้ใช้แนวคิดการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม กล่าวคือ ให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมใน

กระบวนการพัฒนาทุกขั้นตอน    อันจะนำไปสู่การพัฒนาแบบยั่งยืนต่อไป